Verified answer

"Тортайдың мұңы" ("Алпамыс батыр" жырынан үзінді)

1) Авторы – ең көне жыр болғандықтан, ауыздан-ауызға тарағандықтан авторы белгісіз.

2) Тақырыбы – Алпамыс батырдың жақын туысы Тортайдың мұң-зары.

3) Жанр түрі – эпос.

4) Идеясы – Тортай арқылы Алпамыс еліне асықтыру,елін қорғауға итермелеу.

5) Жырдың тәрбиелік мәні – батыр да өжет бола білуге үйретеді.Туған ел мен жерді сүюге,оны ақтық демі қалғанша қорғауға баулиды.

Қосымша:

"Тортайдың мұңы"

Алпамыс батыр келе жатса, жолында бір шатыр тұр. Шатырға келсе, ішінде бес бек ұйықтап жатыр. Біреу мосыға шай қайнатып отыр. Біресе жылайды, біресе қалғып кетеді. Қараса, Тортай деген ағайыны екен. Бес бек Алпамыстың жылқысын бағатын бес құлы екен. Бұл бесеуін танығасын, диуана кейпінде:

– Аға, бұл кімнің жылқысы? – деп сұрады. Тортай:

– Бұл – Байбөрінің жылқысы. Бірақ ұлтан құл бәрін өзі иеленіп алды. Алпамыс деген ұлы бар еді. Арыстан туған ұлан еді. Жауда кеткен кегімді аламын деп майданға аттанған. Содан бері хабар-ошар жоқ, – деп көзіне жас алды. Бұл сөзді естіген бес бек:

– Ей, қақпас, Алпамысты бізден сұра, Алпамыс қалмақтың қолында өліп кеткен. Ел қыдырған диуана не біледі? Шайыңды қайнат! – деп ұрсып тастады. Алпамыс батыр араша түсіп:

– Бектер, бұларың қалай? Мені сыйлаңдар. Қарт адамға тиіспеңдер, – деді. Бектер оның сөзіне құлақ аспады. Алпамыс бес құлды қылышпен шауып өлтірді. өзінің Алпамыс екенін айтып, ағасымен жылап көрісті. Елдің жайын сұрағанда ағасы:

– Несін сұрайсың, шырағым? Құлдың дәурені жүрді. Әкеңе түйе бақтырып, атаң Құлтайды қойдың соңына салды. ұлың Жәдігерді жалаң аяқ, жалаң бас қозы бақтырып қойды. Гүлбаршынды әйелдікке аламын деп жүр. Тілімді алсаң, ертерек бар, – деді. Алпамыс мұны естіп, дереу аттанып кетті.