«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының көптегеннұсқалары бар. Бұл жырды XIX ғасыр бойында орыс ориенталистері жинап,бастырған еді. Ең алғаш бұл сюжеттің башқұрт тілндегі бір нұсқасын 1812жылы Т. Беляев жазып алып, Қазақ қаласында жарияланған.
«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының қазақ арасындағы сюжеттерін 1830жылдардан бастап белгілі шығыстанушы Г. Саблуков, орыс халқының ұлыақыны А.С. Пушкин жазып алады. Бұлар жырдың қазақ тіліндегі нұсқасынбастауы алмаса да, «Қозы Көрпеш» жырымен орыс оқырмандарын тұңғыш реттаныстырады. Г.Саблуков жырдың бір сюжетін 1830 жылы Семейгуберниясындағы Көкжиектеді жүрген орыс чиновнигінен түсіріп алады.Мұндай нұсқалар оның қолында көп болған. Оларда Шөже жырының әсері,содан туатын діни сарындар, ержегілік арна күштірек. Жырдың басқа данұсқалары аз емес. Мысалы, «Қозы Көрпеш» жырының әлеуметік- реалистікмазмұны басым үлгісін 1833 жылы А.С. Пушкин жазып алып, сол жайындапоэма жазуды жоспарланғаны анықталды, — дейді фольклорист, ғалым Ә.Қоңыртбаев өз еңбегінде. Жырдың сюжетін А.С. Пушкин Жайық бойындағы кішжүз қазақтарынан жазып алған. Бұл вариант айрықша бағалы, халықтықмазмұны күштірек болғандықтан, академик А.С. Орлов өзінің «Казахскийгероический эпос» деген еңбегінде орысының прогресті жұртшылығын еңалғаш қазақ халқының тамаша эпосы «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырыментаныстырушы А.С. Пушкин болды деп дұрыс айтады.
Бұдан соң бұл жырдың бір нұсқасын Жанақ ақын аузынан қазақтыңтұңғыш ағартушысы, демократы Ш. Уәлиханов жазып алған. Бұл өзіне мектепжасаған дарынды айтушы, қобызшы Жанықтың өз аузынан шыққандықтан жәнеШоқанның, Г.Н. Потаннинің жақсы бағалаған жыры болғандан «Қозы Көрпеш»дастанының бір құнды варианты делінеді. Жалғыз–ақ Жанақ нұсқасы Шоқанныңқолжазбаларымен бірге Тезек төренің ауылында жойылған, бізге келіпжеткен жоқ.
Answers & Comments
«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының көптегеннұсқалары бар. Бұл жырды XIX ғасыр бойында орыс ориенталистері жинап,бастырған еді. Ең алғаш бұл сюжеттің башқұрт тілндегі бір нұсқасын 1812жылы Т. Беляев жазып алып, Қазақ қаласында жарияланған.
«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының қазақ арасындағы сюжеттерін 1830жылдардан бастап белгілі шығыстанушы Г. Саблуков, орыс халқының ұлыақыны А.С. Пушкин жазып алады. Бұлар жырдың қазақ тіліндегі нұсқасынбастауы алмаса да, «Қозы Көрпеш» жырымен орыс оқырмандарын тұңғыш реттаныстырады. Г.Саблуков жырдың бір сюжетін 1830 жылы Семейгуберниясындағы Көкжиектеді жүрген орыс чиновнигінен түсіріп алады.Мұндай нұсқалар оның қолында көп болған. Оларда Шөже жырының әсері,содан туатын діни сарындар, ержегілік арна күштірек. Жырдың басқа данұсқалары аз емес. Мысалы, «Қозы Көрпеш» жырының әлеуметік- реалистікмазмұны басым үлгісін 1833 жылы А.С. Пушкин жазып алып, сол жайындапоэма жазуды жоспарланғаны анықталды, — дейді фольклорист, ғалым Ә.Қоңыртбаев өз еңбегінде. Жырдың сюжетін А.С. Пушкин Жайық бойындағы кішжүз қазақтарынан жазып алған. Бұл вариант айрықша бағалы, халықтықмазмұны күштірек болғандықтан, академик А.С. Орлов өзінің «Казахскийгероический эпос» деген еңбегінде орысының прогресті жұртшылығын еңалғаш қазақ халқының тамаша эпосы «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырыментаныстырушы А.С. Пушкин болды деп дұрыс айтады.
Бұдан соң бұл жырдың бір нұсқасын Жанақ ақын аузынан қазақтыңтұңғыш ағартушысы, демократы Ш. Уәлиханов жазып алған. Бұл өзіне мектепжасаған дарынды айтушы, қобызшы Жанықтың өз аузынан шыққандықтан жәнеШоқанның, Г.Н. Потаннинің жақсы бағалаған жыры болғандан «Қозы Көрпеш»дастанының бір құнды варианты делінеді. Жалғыз–ақ Жанақ нұсқасы Шоқанныңқолжазбаларымен бірге Тезек төренің ауылында жойылған, бізге келіпжеткен жоқ.