Тұмар (Томирис) – аты аңызға айналған сақ-массагет халқының ханшайымы. Бұл патшайымның есімін барлық қазақстандықтар біледі. Ол туралы көптеген кітаптар жазылған және фильмдер түсірілді.

Зерттеушілердің айтуынша, Тұмар ханша б.з.д. 570-520 жылдар аралығында өмір сүрген. Әкесінің есімі – Сыпыр, ол массагет тайпасының патшасы. Анасы босану кезінде көз жұмды, ол Әби тайпасының көсемінің қызы еді. Бұл заманда – әйел адамның патша болуға құқығы болған. Сондықтан, әкесі қайтыс болғаннан кейін, билікті өз қолына алды. Б.з.б. VI ғасырда Парсы елінде, Ахемен империясы құрылды. Парсы патшасы Кир II, Месопотамия елдерін біріктіріп, басқыншылық саясатын жоспарлай бастады. Мысырды жаулап алуды армандаған Кир, мұндай үлкен мемлекетпен соғысу қиын болатынын білді. Сол себепті, алдымен шығыс шекараларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында, шексіз даладағы сақ тайпаларын бағындыруды ұйғарды. Басында ол билікті соғыссыз, айламен тартып алуға амал іздеді. Тұмарға хат жіберіп, әйелі болуға ұсыныс жасады. Бірақ, Томирис Кирдің шын ниеті қандай екенін біліп, бар тартуға шешім қабылдады. 530 жылы парсылардың үлкен әскері Шығысқа аттанды.